Co zrobić, gdy pozwany nie płaci świadczeń?

Nierzadko ma miejsce sytuacja, kiedy pracodawcy odpowiedzialni za szkodę po wypadku przy pracy nie mają ubezpieczania OC z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Wtedy poszkodowani muszą dochodzić roszczeń bezpośrednio od pracodawcy. Niestety, prawomocny wyrok zasądzający odszkodowanie wydany przez sąd nie stanowi gwarancji uzyskania świadczeń. W szczególności, gdy pozwano osobę fizyczną. Co zatem zrobić, gdy pozwany nie płaci świadczeń odszkodowawczych? Dowiedz się, czym jest skarga pauliańska.

Kiedy poszkodowany wygra sprawę w sądzie, kieruje się wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Problemy zaczynają się w momencie, gdy pozwany nie płaci świadczeń odszkodowawczych i egzekucja z majątku dłużnika jest bezskuteczna. Jeśli komornik stwierdzi, że dłużnik na obecną chwilę nie posiada żadnego majątku, z którego można prowadzić egzekucję, to umorzy postępowanie wobec stwierdzenia jego bezskuteczności.

Dla wierzyciela umorzenie postępowania egzekucyjnego nie zamyka jednak drogi do dochodzenia roszczeń. Po umorzeniu postępowania bieg przedawnienia biegnie od nowa. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (art. 125 k.c.) roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub ugodą, zawartą przed sądem bądź mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem 6 lat.

Zatem po umorzeniu postępowania egzekucyjnego w ciągu kolejnych 6 lat wierzyciel ma prawo złożyć drugi wniosek o jego wszczęcie. Sytuacja dłużnika może się bowiem zmienić, gdy np. nabędzie jakiś majątek, odziedziczy nieruchomość, podejmie zatrudnienie. W takim przypadku powstanie możliwość prowadzenia egzekucji z jego zasobów.

Podkreślić więc trzeba, że do czasu przedawnienia długu wierzyciel może składać wnioski o wszczęcie postępowania kilka razy. Musi przy tym uzyskać informację o majątku dłużnika, pozwalającego na przeprowadzenie skutecznej egzekucji.

Co się dzieje, gdy na etapie postępowania egzekucyjnego zostanie ustalone, że pozwany wyzbył się majątku, uniemożliwiając w ten sposób egzekucję? W takiej sytuacji wierzycielowi przysługuje prawo wystąpienia do sądu z tzw. skargą pauliańską. Ma ona na celu uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika np. umowy sprzedaży lub darowizny nieruchomości, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Przesłanki złożenia skargi określono w art. 527 k.c.

Zgłoszenie skargi pauliańskiej może nastąpić również przed wydaniem wyroku. Istotne jest posiadanie wierzytelności, która w chwili zamknięcia rozprawy nie musi jeszcze być stwierdzona tytułem egzekucyjnym. Jakkolwiek w skardze pauliańskiej należy określić zdarzenie prawne, z którego ta wierzytelność wynika. Należy także podać jej wysokość, a jeżeli nie została jeszcze oznaczona – jej maksymalną kwotę.

Skarga pauliańska ma zastosowanie, gdy dłużnik swoim nielojalnym względem wierzyciela zachowaniem uniemożliwił realizację wierzytelności. W jaki sposób? Doprowadził do niewypłacalności lub ją powiększył, a korzyść z jego działania odniosła osoba trzecia.

Jeśli chodzi o skargę pauliańską, należy pamiętać o pięcioletnim terminie, w jakim można z nią wystąpić. Ważne, by ustalić datę, kiedy czynność prawna tj. np. sprzedaż lub darowizna nieruchomości dłużnika miała miejsce. Po upływie 5 lat nie będzie można już żądać uznania jej za bezskuteczną.

Komornik uzyskuje informacje z urzędu skarbowego, dotyczące czynności cywilno-prawnych podjętych do 5 lat wstecz od wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Jeśli ustali on, że dłużnik wyprzedawał majątek lub przepisywał go na członków rodziny, poinformuje o tym wierzyciela. Wierzycielowi następnie przysługiwać będzie prawo żądania uznania takiego rozporządzenia majątkiem przez dłużnego za nieważne (skarga pauliańska).

W przypadku skargi pauliańskiej istotna jest świadomość osoby trzeciej, która uzyskała przysporzenie majątkowe, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Przepisy wprowadzają również domniemanie złej wiary osoby bliskiej. Jeśli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Wyzbycie się przez dłużnika majątku przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego lub w jego toku może zostać uznane za przestępstwo. Zgodnie z art. 300 k.k. “kto w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Jeśli więc pozwany nie płaci świadczeń odszkodowawczych, ponieważ np. wyprzedał swój majątek, musi się liczyć z postępowaniem karnym.

W sytuacji, kiedy poszkodowany nie może wyegzekwować od pozwanego zasądzonych wyrokiem świadczeń, warto zlecić swoją sprawę do analizy doświadczonemu prawnikowi. Kancelaria Łebek, Madej i Wspólnicy pomoże w ustaleniu możliwości przeprowadzenia skutecznej egzekucji i podjęcia odpowiednich kroków prawnych. Wsparcie ekspertów zwiększa szanse na uzyskanie przez poszkodowanego należnego odszkodowania, zadośćuczynienia czy renty.

autorka: radca prawny Anna Sypniewska